Ewolucja religii

Ten post przeczytano już53793razy.

Już wkrótce ukażą się Mechanizmy ewolucji religii.  To niewątpliwie najważniejsza moja książka. Z jednej strony zbiera ona elementy, z tego, co dotąd zrobiłem, scala to na zupełnie nowej podstawie, ale też, jak sądzę wyznacza kierunek dalszych moich badań i dociekań. Jest to książka z tych, które pisze się (pod różnymi tytułami) całe życie.Mógłbym zastosować do niej to, co Simmel napisał o Filozofii pieniądza: „To ona jest naprawdę moją książką, pozostałe zdają mi się bezbarwne i wydaje się, jakby mógł je napisać ktoś inny”.

Dla zachęty okładka i spis treści:

Wstęp …………………………………………………………………………………………………………………… 11
C z ę ś ć p i e r w s z a
Komponenty Syntezy ………………………………………………………………………………… 17
Rozdział 1
Socjokulturowe teorie ewolucji religii ……………………………………………………………….. 19
1.1. Identyfikacja przedmiotu ewolucji ………………………………………………………………………. 22
1.1.1. Ewoluujące abstrakcje ………………………………………………………………………….. 22
1.1.1.1. Duch świata ……………………………………………………………………………… 22
1.1.1.2. Ludzkość ………………………………………………………………………………….. 23
1.1.1.3. Kultura …………………………………………………………………………………….. 24
1.1.1.4. Społeczeństwo ………………………………………………………………………….. 25
1.1.1.5. Instytucje społeczne ………………………………………………………………….. 26
1.1.1.6. Religie jako firmy ……………………………………………………………………… 27
1.1.2. Ograniczenia holizmu ………………………………………………………………………….. 30
1.1.2.1. Religia jako podstruktura …………………………………………………………. 30
1.1.2.2. Religia jako podsystem …………………………………………………………….. 32
1.2. Mechanizmy ewolucji …………………………………………………………………………………….. 37
1.2.1. Nurt materialistyczny …………………………………………………………………. 38
1.2.2. Nurt idealistyczny ………………………………………………………………………. 42
1.2.3. Determinizm technologiczny ………………………………………………………. 45
1.2.4. Determinizm płciowy …………………………………………………………………. 46
1.2.5. Podejście syntetyczne ………………………………………………………………….. 47
1.2.6. Majsterkowanie, czyli pochwała eklektyzmu……………………………… 48
1.3. Przebieg ewolucji …………………………………………………………………………………………… 50
1.3.1. Stadia …………………………………………………………………………………………………… 50
1.3.2. Trendy …………………………………………………………………………………………………. 53
1.3.2.1. Racjonalizacja …………………………………………………………………………… 53
1.3.2.2. Wzrost złożoności …………………………………………………………………….. 55
1.3.2.3. Pogodzenie ze światem …………………………………………………………….. 56
1.3.2.4. Tendencja do monoteizmu ……………………………………………………….. 57
1.3.3. Krytyka ………………………………………………………………………………………………… 59
1.4. Podsumowanie ………………………………………………………………………………………………. 60

Rozdział 2
Teorie ewolucji religii inspirowane biologią………………………………………………………. 63
2.1. Darwinizm a świat społeczny…………………………………………………………………………. 63
2.2. Religia jako pula informacji…………………………………………………………………………….. 67
2.2.1. Teoria transmisji kulturowej…………………………………………………………………. 68
2.2.2. Memetyka…………………………………………………………………………………………….. 72
2.2.2.1. „Mem jako gen”………………………………………………………………………… 73
2.2.2.2. „Mem jako wirus”…………………………………………………………………….. 75
2.2.2.3. Memetyka religii……………………………………………………………………….. 76
2.2.2.4. Memetyka w socjologii – Walter G. Runciman………………………….. 78
2.3. Religie jako organizmy……………………………………………………………………………………. 81
2.3.1. Teoria Herberta Spencera……………………………………………………………………… 81
2.3.1.1. Teoria przedmiotu ewolucji…………………………………………………. 82
2.3.1.2. Przebieg i mechanizmy ewolucji……………………………………………….. 89
2.3.1.3. Ewolucja religii………………………………………………………………………….. 91
2.3.1.4. Krytyka……………………………………………………………………………………… 94
2.3.2. Ekologia organizacji……………………………………………………………………………… 96
2.3.2.1. Populacje i organizacje………………………………………………………………. 96
2.3.2.2. Inercja……………………………………………………………………………………….. 98
2.3.2.3. Nisza…………………………………………………………………………………………. 99
2.3.2.4. Krytyka……………………………………………………………………………………… 101
2.4. Religie jako gatunki………………………………………………………………………………………… 102
2.5. Uzasadnienie stosowania darwinizmu w socjologii………………………………………… 107
2.5.1. Izomorfizm systemowy………………………………………………………………………… 108
2.5.2. Izomorfizm informacyjny……………………………………………………………………… 110
2.5.2.1. Poziom genu……………………………………………………………………………… 114
2.5.2.2. Poziom gatunku…………………………………………………………………….. 120
2.5.3. Religia jako jednostka darwinowska…………………………………………………….. 121
2.6. Wnioski…………………………………………………………………………………………………………… 126
C z ę ś ć d r u g a
Syntetyczna teoria ewolucji religii………………………………………………… 129
Rozdział 3
Religia jako przedmiot ewolucji………………………………………………………………………….. 131
3.1. Problem definicji religii…………………………………………………………………………………… 131
3.2. Religia jako system…………………………………………………………………………………………. 134
3.2.1. Potrzeba religii……………………………………………………………………………………… 135
3.2.2. Potrzeby religijne………………………………………………………………………………….. 137
3.2.3. Funkcje religijne……………………………………………………………………………………. 143
3.2.4. Struktura………………………………………………………………………………………………. 144
3.2.5. Potrzeby organizacji religijnych……………………………………………………………. 147

3.3. Religia jako system izolowany………………………………………………………………………… 150
3.3.1. System idei religijnych………………………………………………………………………….. 153
3.3.2. Mechanizmy izolacyjne…………………………………………………………………………. 158
3.4. Religia w środowisku społecznym………………………………………………………………….. 161
3.4.1. Podsystem, system a ekosystem……………………………………………………………. 161
3.4.2. Środowisko religii – inne elementy ekosystemu……………………………………. 166
3.4.3. Nisza…………………………………………………………………………………………………….. 169
3.4.4. Konkurenci…………………………………………………………………………………………… 174
3.5. Synteza……………………………………………………………………………………………………………. 176
Rozdział 4
Mechanizmy wytwarzające różnorodność…………………………………………………………… 178
4.1. Na poziomie idei…………………………………………………………………………………………….. 178
4.1.1. Transmisja idei religijnych……………………………………………………………………. 178
4.1.2. Transfer poziomy………………………………………………………………………………….. 183
4.1.3. Doświadczenie religijne i autorytety charyzmatyczne………………………….. 185
4.1.4. Zmiany i innowacje………………………………………………………………………………. 188
4.1.4.1. Zmiany w trakcie transmisji……………………………………………………………….. 191
4.1.4.2. Zmiany w trakcie translacji………………………………………………………………… 196
4.1.4.3. Zmiany w trakcie interpretacji……………………………………………………………. 198
4.1.4.4. Główne czynniki zmian……………………………………………………………………… 200
4.1.5. Dryf, czyli czynniki losowe…………………………………………………………………… 201
4.2. Reprodukcja organizacji religijnej…………………………………………………………………… 203
4.3. Powstawanie religii………………………………………………………………………………………… 207
4.3.1. Powstawanie nowej religii w wyniku podziału symetrycznego……………. 209
4.3.2. Powstawanie nowej religii w wyniku podziału niesymetrycznego………. 211
4.3.3. Powstawanie nowej religii w wyniku rozdziału……………………………………. 212
4.3.4. Powstawanie nowej religii w wyniku herezji………………………………………… 213
4.3.5. Powstawanie nowej religii w wyniku innowacji…………………………………… 214
4.3.6. Powstawanie nowej religii w wyniku synkretyzmu……………………………… 214
Rozdział 5
Mechanizmy selekcji……………………………………………………………………………………………. 217
5.1. Interesy i idee jako czynniki ewolucji……………………………………………………………… 217
5.1.1. Interesy jako czynniki ewolucji……………………………………………………………… 220
5.1.2. Próba syntezy Maxa Schelera………………………………………………………………… 225
5.1.3. Idee jako czynniki ewolucji…………………………………………………………………… 228
5.2. Preferencje religijne………………………………………………………………………………………… 230
5.2.1. Potrzeby więzi………………………………………………………………………………………. 232
5.2.2. Potrzeby mocy………………………………………………………………………………………. 234
5.2.3. Potrzeby wiedzy…………………………………………………………………………………… 235
5.2.4. Społeczne uwarunkowania potrzeb religijnych…………………………………….. 237
5.3. Dobór……………………………………………………………………………………………………………… 243

5.3.1. Dobór działający na systemy religijne…………………………………………………… 243
5.3.2. Dobór działający na idee religijne a adaptacja………………………………………. 249
5.3.2.1. Adaptacje do sił politycznych……………………………………………………. 252
5.3.2.2. Adaptacje do sił ekonomicznych……………………………………………….. 253
5.3.2.3. Adaptacje do sił reprodukcyjnych…………………………………………….. 254
5.3.2.4. Adaptacje do potrzeb religijnych………………………………………………. 254
5.4. Spór, konkurencja i rywalizacja………………………………………………………………………. 255
5.4.1. Spór wewnątrzreligijny…………………………………………………………………………. 256
5.4.2. Konflikt międzyreligijny……………………………………………………………………….. 258
5.5. Śmierć religii……………………………………………………………………………………………. 262
Rozdział 6
Mechanizmy zapobiegające zmianom…………………………………………………………………. 268
6.1. Dobór eklezjastyczny………………………………………………………………………………………. 269
6.2. Akomodacja……………………………………………………………………………………………………. 272
6.3. Ograniczenia rozwojowe………………………………………………………………………………… 275
6.4. Podążanie za niszą………………………………………………………………………………………….. 277
6.5. Asymilacja………………………………………………………………………………………………………. 278
Zakończenie…………………………………………………………………………………………………………. 280
Literatura………………………………………………………………………………………………………………. 295
How Religions Evolve. Summary ……………………………………………………………………….. 310

(722)