O walkach sacrum z nadprzyrodzonością, czyli czy pastafarianizm jest religią?

by Kamil M. Kaczmarek
Published on: 15 lipca 2014
Comments: No Comments
Tags: No Tags
Categories: Przedmiot ewolucji, Syntetyczna teoria ewolucji

m8y3vwffgj

(946)

VN:F [1.9.22_1171]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
VN:F [1.9.22_1171]
Rating: 0 (from 0 votes)
Spread the love
  • 2
    Udostępnienia

Socjologia a biologia – rewizja

Uczestniczyłem niedawno w niezwykle interesującej konferencji na Uniwersytecie Śląskim o relacjach między biologią a naukami humanistycznymi. BT_rgb_kwadrat-half2Nie będę zdawał z niej relacji, choć usłyszałem wiele niezwykle inspirujących referatów (choć także i takich, które otwierały nóż w kieszeni). Jeden referat bardzo mną poruszył i zmusił do przemyślenia ponownie tego, do czego doszedłem. Wstyd pisać, bo wiem, jak narcystycznie to zabrzmi, ale był to referat, który sam miałem zaszczyt wygłosić (mp3). To dobry przykład na heglowską (czy inspirowaną Heglem) myśl, że tworzymy nie tylko świadomością, ale całą osobowością, i zdarzy się czasem człowiekowi napisać coś, co jest mądrzejsze od niego samego. W zasadzie wszystko, co powiedziałem, wypływa wprost z mojej dotychczasowej pracy, w zamierzeniu miało ją podsumować, a faktycznie ją zasadniczo przeorientowało. W czym rzecz:

Dotychczasowe próby zastosowania teorii biologicznych do materii społecznej (analizuję je szerzej w drugim rozdziale książki Mechanizmy ewolucji religii) opierały się na założeniu, że między oboma ‚królestwami’ (światem natury i społeczeństwa) istnieją pewne fundamentalne izomorfie, które usprawiedliwiają przenoszenie teorii z biologii do socjologii. Spencer oparł się na izomorfii między organizmem a organizacją społeczną (izomorfia systemowa), memetycy (np. W.G.Runciman), między genem a jednostką dziedziczenia kulturowego czy społecznego, Ina Wunn na izomorfii między religiami a gatunkami, ekolodzy organizacji na jeszcze wyższym poziomie (choć posługują się terminologią zaczerpniętą z niższego) – relacji między gatunkami i między organizacjami. Zakorzeniają więc teorię społeczną na pewnym poziomie rzeczywistości. W książce stawiam im zarzut, że, po pierwsze, traktują te poziomy jako istniejące samoistnie, tymczasem nie da się zrozumieć tego, co się dzieje na każdym z nich, bez uwzględnienia kontekstu, jakim są pozostałe poziomy. Tak jak geny nie istnieją (w sensie działania) poza organizmami, tak organizmy nie istnieją poza populacjami składającymi się na gatunek. Poszczególne poziomy rzeczywistości biologicznej nie są emergentne, ale określają się wzajemnie w fundamentalny sposób. Po drugie, choć również w rzeczywistości społecznej występują określone poziomy rzeczywistości, to jednak nie są one dokładnie równoległe do tych, składających się na rzeczywistość biologiczną. Dla przykładu religie, jako twory zorganizowane są izomorficzne nie tylko z gatunkami (jak zakładała Ina Wunn), ale też z organizmami. Uważałem, że mimo wszystko izomorfie te stanowią podstawę pod przeniesienie darwinizmu na grunt socjologii, choć musi to być darwinizm mocno zmodyfikowany, uwzględniający wspomniane nakładanie się izomorfii. (czytaj dalej…)

(960)

VN:F [1.9.22_1171]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
VN:F [1.9.22_1171]
Rating: 0 (from 0 votes)
Spread the love
  • 2
    Udostępnienia

Religie naturalne, objawione, sztuczne czy normalne?

by Kamil M. Kaczmarek
Published on: 31 grudnia 2013
Comments: 4 Comments
Tags: ,
Categories: Obserwacje, komentarze, Syntetyczna teoria ewolucji

W popularnonaukowych publikacjach z dziedziny religioznawstwa przeciwstawia się częstokroć przedhistoryczne religie pogańskie (głównie) monoteistycznym religiom historycznym, te pierwsze określając jako „naturalne”, te drugie zaś jako posiadające założycieli tudzież „objawione”. Z wielu powodów przeciwstawienie to mnie irytuje.

Przede wszystkim, jest to przyjmowanie języka samych teologów religii dzisiaj dominujących, o których klasyk ewolucjonizmu, Edward Tylor trafnie zauważył, iż ” są tak zajęci nienawidzeniem i brzydzeniem się wiarą pogan, […] że pozostaje im mało czasu na jej zrozumienie”. Wyraźnie widać tu intencję takiego rozgraniczenia religii ze względu na pochodzenie, aby ich własne pochodziły „z nieba”, podczas gdy „naturalne” były tylko czczym wymysłem ludzkim. Niektórzy – jak Wojciech Jóźwiak – przejmują to rozróżnieniem przy pewnym odwróceniu znaczeń: to właśnie naturalne religie według niego miałyby być „nie-wymyślone”, powstałe spontanicznie. Przeciwieństwem „naturalności” jest tu więc sztuczność, a nie „nadnaturalność”. (czytaj dalej…)

(2257)

VN:F [1.9.22_1171]
Rating: 9.0/10 (1 vote cast)
VN:F [1.9.22_1171]
Rating: 0 (from 0 votes)
Spread the love
  • 2
    Udostępnienia

Zapowiedź

 

Już wkrótce ukażą się Mechanizmy ewolucji religii.  To niewątpliwie najważniejsza moja książka. Z jednej strony zbiera ona elementy, z tego, co dotąd zrobiłem, scala to na zupełnie nowej podstawie, ale też, jak sądzę wyznacza kierunek dalszych moich badań i dociekań. Jest to książka z tych, które pisze się (pod różnymi tytułami) całe życie.Mógłbym zastosować do niej to, co Simmel napisał o Filozofii pieniądza: „To ona jest naprawdę moją książką, pozostałe zdają mi się bezbarwne i wydaje się, jakby mógł je napisać ktoś inny”.

(czytaj dalej…)

(719)

VN:F [1.9.22_1171]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
VN:F [1.9.22_1171]
Rating: 0 (from 0 votes)
Spread the love
  • 2
    Udostępnienia

Dlaczego nie Runciman

by Kamil M. Kaczmarek
Published on: 11 lutego 2013
Comments: No Comments
Tags: , ,
Categories: Notatki z lektur, Syntetyczna teoria ewolucji

runcimanSzczególnie istotnym socjologiem, z którego koncepcją musiałem się zmierzyć jest  W. G. Runciman. Polemice z jego podejściem poświęciłem tekst w księdze pamiętkowej poświęconej Recenzentowi mojego doktoratu, prof. Kazimierzowi Z. Sowie, Darwinizm a socjologia,  a jeszcze obszerniejszą analizę zawiera będący już w druku tekst Teoria ewolucji kulturowej i społecznej Waltera G. Runicmana. Autor jest zasadniczo u nas chyba nieznany (sam musiałem mu założyć zalążkową stronę na wikipedii), a jest o tyle interesujący, że reprezentuje zupełnie odmienne podejście do ewolucji socjokulturowej (może być określone mianem socjologii selekcjonistycznej) niż klasyczny ewolucjonizm w socjologii i antropologii, a także niż neoewolucjonizm.

Jego teoria jest próbą zbudowania systemu socjologicznego od nowa, przy zdecydowanym odrzuceniu teorii ewolucji Marksa, Hegla, Spencera czy Durkheima. Zamiast nich do grona klasyków socjologii wprowadza Runciman Darwina. Naturalnie uważam to podejście za błędne: darwinizm odniósł w biologii sukces nie dlatego, że obalił wszystko, co było przed nim, ale włączając wszystko w nowe ramy.

Runciman opiera się na neodarwinizmie, a ściślej – genetyce populacyjnej (w stylu Dawkinsa), czyli uprawia zasadniczo memetykę socjologiczną – w sferze analizy kultury. Buduje też dyscyplinę analogiczną do analizy sfery społecznej, tutaj zaś jednostką dziedziczenia (odpowiednikiem genu w biologii i memeu w kulturze) ma być praktyka.

Bardzo interesująca jest polemika między Runcimanem a dwoma badaczami: Josephem Fraccią i Richardem Lewontinem. W oparciu zarzuty tych ostatnich sformułowałem listę ośmiu postulatów, jakie winna spełniać darwinizująca socjologia (a było to jeszcze zanim mój własny pomysł syntezy się skrystalizował).Pozwolę sobie zacytować fragment (pominąłem przypisy):

  1. Teoria ewolucji nie może ograniczać się tylko do poziomu makro. „Dla  darwinizmu nie tylko całe organiczne życie jako całość, ale każdy gatunek, każda populacja w każdym gatunku ewoluuje”  (Fracchia,  Lewontin). Zarzut ten trafia w takie teorie ewolucji, jak G. Lenskiego czy J. Turnera.
  2. Teoria ewolucji nie powinna poszukiwać jednego, uniwersalnego prawa, które miałoby wyjaśnić wszystkie partykularne fenomeny ani też budować jedynie ogólnych schematów ewolucyjnych, ale musi zawierać koncepcje mechanizmów. Zarzut ten jest wymierzony głównie w ewolucjonizm antropologiczny od Tylora po Leslie White'a. Przeciwko Runcimanowi Fracchia i Lewontin kładą zaś nacisk, by nie redukować wszystkich mechanizmów ewolucyjnych do konkurencyjnego doboru.
  3. Ewolucjonistyczna socjologia winna traktować społeczeństwo jak społeczeństwo, a nie jak populację. Oznacza to uwzględnienie: a) jego systemowego charakteru, b) jego wewnętrznych podziałów na klasy, grupy, kręgi, etc., c) konfliktów w jego ramach. Nie wolno zatem „rozkawałkować” zjawisk politycznych, ekonomicznych i in. ani redukować społeczeństwa do najmniejszych jednostek selekcji. Zarzut ten wyjątkowo trafnie godzi w praktykę teoretyczną Runcimana.
  4. Podobnie powinna ona traktować kulturę jak kulturę, a nie jak pulę jednostek informacji, sumy memów. Takie traktowanie jest błędem typowym dla memetyków  i badaczy DIT. Teoria kultury musi uwzględniać fundamentalną myśl de Saussure'a, że znaczenie każdego terminu jest określane przez jego relacje w ramach systemu.
  5. Kultura i społeczeństwo wymaga podejścia historycznego, a zwłaszcza uwzględnienia zależności od własnej historii. Historia ta jest zaś czymś więcej niż sumą warunków wstępnych, gdyż to w niej ustanawiają się relacje między społecznymi czy kulturowymi elementami, a zatem ich znaczenie.
  6. Darwinizująca socjologia musi zdać sprawę z rzeczywistych procesów dziedziczenia kulturowego, które nie jest po prostu „transmisją z mózgu do mózgu”, jak to ujmują memetycy, ale złożonym procesem nabywania polegającym na zanurzeniu w otoczeniu kulturowym.
  7. Teoria taka powinna zawierać koncepcje społecznych i kulturowych czynników selekcji, bez których trudno mówić o zjawisku doboru w tych sferach. A zatem, wbrew memetykom, nie powinna traktować memów jako jednostek czysto autonomicznych – niektóre adekwatne rozwiązania problemów są odrzucane tylko dlatego, że nie znajdują sił zdolnych je przeforsować, znajdują się natomiast siły im przeciwne.
  8. Teoria taka powinna zawierać odpowiedź na pytanie o źródła zmienności kulturowej i społecznej, a także koncepcję kulturowej i społecznej mutacji i rekombinacji. Powinna w tym zdać sprawę z procesów a) twórczości indywidualnej i społecznej stanowiących nieolosowe odpowiedzi na problemy kultury, a także uwzględnić rolę czynnika, jakim są b) „swoiste siły osobowościowe, które mogą fundamentalnie wpływać na kierunek zmian historycznych” (Fracchia,  Lewontin), chodzi o swobodne decyzje wysoko postawionych jednostek czy charyzmatyczny wpływ innych. Teoria taka powinna pozostawić miejsce także na czynniki losowe, takie jak zarazy, kataklizmy itp..

Spoglądając dzisiaj na te kryteria muszę nieskromnnie stwierdzić, że udało mi się je zrealizować w swojej koncepcji. W przyszłości na tym blogu postaram się przedstawić jej główne założenia.

(3772)

VN:F [1.9.22_1171]
Rating: 10.0/10 (1 vote cast)
VN:F [1.9.22_1171]
Rating: +1 (from 1 vote)
Spread the love
  • 2
    Udostępnienia
page 1 of 1

Ostatnie strony
Follow Me
FacebookGooglePlusTwitterYoutube
Najczęściej czytane posty
  • No results available

Welcome , today is poniedziałek, 14 października 2024